Japon Eğitim Sistemi

Yaygın Eğitim

Japon eğitim felsefesine göre Japon halkı yaşam boyu eğitilmelidir. Bu eğitim, hem resmi hem de özel kuruluşlar tarafından verilmelidir. Halk evleri, gençlik merkezleri, çocuklar için tabiat merkezleri, müzeler, kütüphaneler, beden eğitimi ve eğlence merkezleri yaygın eğitim faaliyetlerini düzenleyen önemli kuruluşlardır. Bunların içerisinde halk evleri farklı bir yere sahiptir. Belediyelerin birçoğunda bulunan halk evleri, bireylerin kültür düzeylerini yükseltecek çeşitli eğitim faaliyetleri düzenlemektedir.

Öğretmen Yetiştirme

Japonya’da öğretmen eğitimine, iki aşamalı bir sınavla öğrenci alınmaktadır. Birinci aşama ülke genelinde yapılmakta, ikinci aşama ise üniversiteler tarafında yapılmaktadır. Üniversitelerin eğitim fakültelerinde veya bölümlerinde ve eğitim üniversitelerinde yapılan diplomalı eğitim ile diğer fakültelerde uygulanan sertifikalı eğitim olmak üzere iki şekilde öğretmen eğitimi yapılmaktadır. Öğretmen olarak atanabilmek için öğretmenlik sertifikası almak gerekir. Öğretmen sertifikaları sürekli ve geçici olmak üzere iki çeşittir. Sürekli sertifikalar da kendi içinde birinci ve ikinci sınıf olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sürekli sertifika tüm ülke genelinde geçerlidir. Bu sertifikaya sahip olanlar asil öğretmen olarak görev yapmaktadır. Geçici sertifikalar ise sadece verildikleri illerde geçerli olup, bu sertifikaya sahip olanlar yardımcı öğretmen olarak atanmaktadır. Japonya’da anaokulları ve ilkokullarda çalışmak için genel öğretmenlik sertifikası, ortaokul ve liselerde çalışabilmek için ise belli bir alanda alınan sertifika gerekmektedir. Ayrıca bu sertifikaların verilişi, okul kademelerine göre değişiklik göstertmektedir. İki yıllık yüksekokullardan mezun olanlara lise öğretmenliği için geçici, ana, ilk ve ortaokul öğretmenliği için ise birinci sınıf sertifika verilmektedir. Dört yıllık yüksek öğretim tamamlayanlar lise öğretmenliği için ikinci sınıf, ana, ilk ve ortaokul öğretmenliği için de birinci sınıf sertifika almaya hak kazanırlar. Lisans üstü düzeyde mezun olanlar, lise öğretmenliği için birinci sınıf sertifika sahibi olmaktadırlar. Japonya’da öğretmen adayları, öğretmen olabilmek için genel kültür, alan ve meslek bilgilerini içeren ve yılda üç defa yapılan bir yeterlik sınavına alınmaktadır. Bu sınavı geçen adaylar, ayrıca görüşme ve uygulama sınavına da tabi tutulmakta, bu sınavlarda başarılı olan adaylar, stajyerlik dönemine alınmakta ve altı aylık bu süreyi tamamlayanlar kamu görevlisi hakkını kazanıp asil öğretmen olarak atanmaktadırlar. Öğretmenler ulusal, yerel ve belediyeler düzeyinde örgütlenmiş birimlerce hizmet içi eğitim faaliyetlerinden geçirilmektedir. Bu eğitim; kurslar, seminerler, lisans tamamlama ve lisansüstü eğitim şeklinde yapılmaktadır. Hizmet içi eğitiminin amacı; öğretmenlerin mesleki bilgi, beceri ve yeteneklerini geliştirmektir.

Eğitim Yönetimi ve Finansmanı

Japonya’da ulusal düzeyde eğitim hizmetlerinden sorumlu birim, Eğitim Bilim ve Kültür Bakanlığı’dır. Ancak ülkenin eğitim sisteminin idaresinde yerinden yönetim esas alınmakta ve eğitim bakanlığının rolü genel olarak koordinatörlük olmaktadır. Bakanlık, üniversiteler, yüksekokullar, teknik kolejler, müzeler ve üniversitelere bağlı olarak açılmış olan ilk ve ortaöğretim kurumlarının yönetiminden, eğitim bütçesinin hazırlanmasından sorumludur. Ayrıca eğitimle ilgili yasa tasarısı sunulmasında ve eğitim politikalarının uygulanmasında hükümet ve ulusal meclis ile yetki ve sorumluluğu paylaşmaktadır. Bunun yanında İl ve Belediye Eğitim Kurulları’na finansman yardımı yapmakta, teknik rehberlik hizmeti sunmakta ve onlara önerilerde bulunmaktadır. Okulöncesi seviyesinden yükseköğretim seviyesine kadar uygulanması gereken genel standartları tespit etmekte, ilk ve ortaöğretimde okutulacak ders kitaplarını onaylamaktadır. Kısacası eğitim hizmetinin sunulmasında ulusal bütünlüğü sağlamaktadır.

Ülkede eğitim işlerinin yerinden yürütülmesinden 47 İl Eğitim Kurulu ile 3.000’in üzerinde Belediye Eğitim Kurulu sorumludur. İl Eğitim Kurulu 5 kişiden oluşmakta, il genel meclisinin onayı ile 4 yıl için, vali tarafından atanmaktadır. Belediye Eğitim Kurulu ise 3 veya 5 üyeden oluşmakta, 4 yıllığına belediye başkanı tarafından atanmaktadır. İl Eğitim Kurulu’na Eğitim, Bilim ve Kültür Bakanlığı’nın onayı ile, Belediye Eğitim Kurulu’na ise İl Eğitim Kurulu’nun onayı ile yönetici atanmaktadır.

İl Eğitim Kurulları ile Belediye Eğitim Kurulları’nın yetki alanları, aralarında bir çatışmaya yol açmayacak şekilde belirlenmiştir. İl Eğitim Kurulları, ortaöğretim ikinci kademe okulları ile sosyal ve kültürel alanda görev yapan eğitim kurumlarını yönetmektedir. Belediye Eğitim Kurulları ise,  ilkokul, ortaöğretim birinci kademe okulları ve belediyelerce açılan sosyal ve kültürel eğitim kurumlarını yönetmektedir. Resmi ilk ve ortaokul öğretmenlerinin tayinleri ile öğretmenlere verilecek sertifikalar İl Eğitim Kurulu’nun sorumluluğundadır.

Japonya’da eğitim kurumlarına ulusal bütçeden, yerel yönetim bütçelerinden, özel kuruluş bütçelerinden paylar ayrılmış, zorunlu olmayan eğitimde ailelerin katkısı sağlanmıştır. Devlet eğitim harcamalarının büyük çoğunluğunu zorunlu eğitime kaydırmış, zorunlu olmayan eğitimin tamamı paralı hale getirilmiştir. Ülkede İlkokulların %98’inde devletin finanse ettiği öğle yemekleri verilmektedir. Zorunlu eğitim düzeyi için gerekli olan kitaplar ücretsizdir. Merkezi hükümetçe eğitime ayrılan fonların yanı sıra, her düzeydeki eğitim vergileri, bağışlar, kitlerle hazine mallarından sağlanan gelirler, yerel idarelerce elde edilen kira gelirleri ve öğretim harçları,  eğitim giderlerini büyük ölçüde karşılamaktadır. Kısacası Japonya’da her yönetim düzeyi kendi koyduğu vergiler ve diğer gelirlerle bölgelerindeki eğitim etkinliklerini düzenleme ve yürütme yetkisine sahiptir. Ulusal hükümet, yerel yönetimlere sağladığı genel ekonomik desteğin yanı sıra,  zorunlu eğitimde görevli olan öğretmenlerin maaşlarının yarısını ödemektedir. Ayrıca bölge ve yerel yönetimlere bağlı ilk ve ortaokulların eğitim araçları giderlerini karşılamakta, okul inşaat giderlerinin büyük kısmını vermektedir.

Hazırlayanlar

Yunus Emre Benli & Dilber Buçaklar

Kaynakça

Akyüz ,Y., (1999). 17.Yüzyıldan Günümüze Türk Eğitiminde Başlıca Düzenleme ve Geliştirme Çabaları. Milli Eğitim, 144, 14-24.

Akyüz ,Y., (2001). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 2001’e). İstanbul: Alfa Yayınları.

Altunya, N., (2003). Anayasa Hukuku Açısından Türkiye’de Eğitim ve Öğrenim Hakkı. İstanbul: MEB Yayınları.

Asa, M. & Amano İ., (1986). Japon Eğitim Sisteminin Kültür Kaynakları. (Çev: Özcan, M.), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Başaran, İ.E., (1996). Türkiye Eğitim Sistemi. Ankara: Yargıcı Matbaası.

Braudel, F., (2001). Uygarlıkların Grameri. (Çev: Kılıçbay, M.A.), Ankara: İmge Kitabevi.

Cramer, J.F. & Browne G.S., (1974). Çağdaş Eğitim:  Milli Eğitim Sistemleri Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme. (Çev: Oğuzkan, F.), İstanbul: MEB Basımevi.

Çağlar, A., (1999). 75. Yılında Cumhuriyet’in İlköğretim Birikim. F. Gök (Editör): 75 Yılda Eğitim (s.125-144). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.

Demirel, Ö., (2000). Karşılaştırmalı Eğitim. Ankara: Pegema Yayıncılık.

Erdoğan, İ., (2003).  Çağdaş Eğitim Sistemleri. İstanbul: Sistem Yayıncılık.

Güvenç, B., ve diğ.,(1990).  Japon Eğitimi. İstanbul: MEB Basımevi.

İpek, C., (2001).  Japonya’da Yerel Yönetimler ve Eğitim.  Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 175-187.

Lee, H.S. & İlhan, İ., (1989). Osmanlı-Japon Münasebetleri ve Japonya’da İslamiyet. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

MEB., (2004). Milli Eğitim Sayısal Veriler 2003-2004. Ankara: MEB Basımevi.

Mutlu, L., (1997). Eğitim Düşünceleri Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim. İstanbul: Anı Yayınları.

Okçabol, R., (1999). Cumhuriyet’in 75. Yılında Ortaöğretim Sistemimiz. F. Gök (Editör): 75 Yılda Eğitim (s.177-192). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.

Sadıklar, T., (1991). Zirvedeki Japonya. Ankara.

Sâtı Bey., (2002). Japonya ve Japonlar. Eğitim ve Toplumsal Sorunlar Üzerine Konferanslar (Der. ve Haz: Kafadar, O. & Öztürk, F.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Semerci, N., (2000). Japonya ve Almanya Eğitim Sistemlerine Genel Bir Bakış: Öğretmen Eğitimi Açısından Türkiye İle Karşılaştırma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,10(1), 159-168.

Saracaloğlu, A., (1992). Türk ve Japon Öğretmen Yetiştirme Sistemlerinin Karşılaştırılması. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.